Praten over consent kan best opwindend zijn
In De Volkskrant van zaterdag 25 november 2023 (helaas achter een betaalmuur) las ik het artikel van Esma Linnemann. Het ging over seks en had een bijzonder uitnodigende titel: “Hoe we allemaal betere seks kunnen krijgen.” Meer uitnodiging had ik niet nodig om te gaan lezen…
Linnemann heeft het over consent (ook wel instemming genoemd) en de visie van Manon Garcia (*) daarop. En de term zingt niet alleen rond bij de #MeToo-beweging, maar ook in de BDSM-wereld. Het wordt nog boeiender als Garcia (in haar boek van 2023) het begrip ‘consent’ gaat bekijken door de bril van filosofen als John Stuart Mill en Immanuel Kant, én … door die van BDSM’ers!
(*) Frans, feministisch filosoof, auteur van 2 boeken “We are not born submissive” (2018) en “The joy of consent” (2023).
#MeToo en consent
De #MeToo-beweging bracht niet alleen een bijzonder pijnlijk ‘fenomeen’ naar buiten, maar zocht ook naar een manier om (voornamelijk, maar niet alleen) vrouwen een betere bescherming te kunnen bieden. Er werd gezocht naar een nieuwe en betere invulling van het begrip ‘consent’. Het moest de magische formule worden in de strijd tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag. Van mannen werd verwacht dat ze actiever moesten zoeken naar instemming en van vrouwen dat ze nauwkeuriger hun (seksuele) voorkeuren en wensen zouden aangeven.
Maar het begrip consent stond al snel ter discussie en die discussie klinkt vandaag (6 jaar na 2017) alleen maar luider. Niet alleen in conservatieve kringen werd de gruwel van scenario’s bekritiseerd waarbij sekspartners over elk standje moesten gaan overleggen en er consentformulieren ondertekend moesten worden. Mannen begonnen zich massaal af te vragen of je nog wel seks kon hebben zonder het risico voor de rechter gesleept te worden. Ook feministen twijfelden of vrouwen hier nu plots wél mee geholpen zouden worden, als ze al honderden jaren de ‘keuze’ hadden om ofwel preuts dan wel sletterig genoemd te worden als ze al dan niet open waren over hun seksuele wensen. Daar bovenop vonden veel mannen dat praten over seks al het plezier eruit haalde. Dat was tenminste de reactie die Garcia kreeg van haar veel oudere, mannelijke, Franse collega’s…
Mill en Kant: de theorie
Filosofen zijn denkers die streven naar kennis en wijsheid over de wereld, zij ontwikkelen daarvoor nieuwe theorieën. Maar theorieën kunnen, om diverse redenen, wel eens ver van de praktijk staan. Ons aan het denken zetten, dat doen ze wel.
Volgens Mill zijn alle mensen gelijkwaardig en rationeel handelende wezens. Als beide partijen instemmen, dan is het niet aan de maatschappij om in te grijpen. Bij (seksueel) grensoverschrijdend gedrag is een gebrek aan verzet onvoldoende om instemming te veronderstellen, neen, daarvoor wordt een actief akkoord noodzakelijk. Mill hield echter geen rekening met wat in de samenleving leefde en hoe machtsverhoudingen (kunnen) werken tussen individuen. Dat heeft #MeToo op grote schaal blootgelegd!
Kant geeft een veel diepere invulling aan de betekenis van consent. Werkelijk instemming is voor hem de manifestatie van de menselijke autonomie en waardigheid. Als je Kants idee van consent toepast op seksuele instemming, dan gaat het erom hoe je seks kunt hebben. En evenzeer hoe je interesse toont in wat de ander wil en verlangt. Dat resulteert in een gedrag waarbij je de ander niet misbruikt voor het eigen genot maar waarbij je rekening houdt met diens dieperliggende verlangens. Mensen zijn geen middel, maar een doel op zichzelf. Die invulling van (seksuele) consent biedt al veel meer inspiratie, zegt Garcia!
Nog meer inspiratie zoeken bij de BDSM-gemeenschap? De praktijk
Een mooi voorbeeld van omdenken? Nee, helemaal niet. Er is geen seksuele belevingsvorm meer bezig met consent dan BDSM. Zonder voorafgaande instemming zullen een dominante en onderdanige (seks)partner in dergelijke beleving zelden een geslaagd en bevredigend resultaat boeken voor beide partijen. Voor BDSM’ers is vooraf praten over wat je op erotisch-seksueel vlak lekker vindt, en ook wat je niet lekker vindt, een essentiële voorbereiding voor een spel dat een hoge scoringskans heeft op de succesladder. BDSM’ers praten niet alleen vooraf, ze spreken ook stopwoorden af die tijdens het spel ingezet en opgevolgd worden (sommigen maken zelfs heuse contracten op) én ze praten en verzorgen ook na (aftercare genoemd). Zo bekomen ze consent met de bedoeling het spel beter, veiliger en opwindender te maken.
In de BDSM/kinkgemeenschap is instemming van het grootste belang. Instemming wordt nooit geïmpliceerd; in de kinkgemeenschap wordt algemeen aangenomen dat instemming een belangrijk gespreksonderwerp tussen partners is en dat dit gesprek voortdurend plaatsvindt. ‘Ja’ zeggen tegen één activiteit betekent namelijk niet een ‘ja’ voor alle andere seksuele activiteiten.
Dit impliceert ook het inzicht in de tijdelijkheid en veranderlijkheid van consent. Het maakt dat voor BDSM’ers seks begint als het gesprek start over het wat, wanneer, waar en hoe. Dat gesprek gaat ook verder na de seks. Dit ontkracht ook de aanname dat praten over seks niet opwindend en spannend zou kunnen zijn. Door vooraf en nadien te praten over BDSM-seks is het seks met een voorspel én een naspel!
Garcia houdt een pleidooi voor wat je de ‘erotische conversatie’ zou kunnen noemen. Het gesprek dwingt de partners af te stappen van het ‘analfabetisme’ als het over seks gaat. Analfabetisme als in: ze weten niet hoe ze erover moeten praten, ze zijn beschaamd over hun verlangens en voelen zich schuldig. Elk gesprek over seks wordt een bouwsteen voor maatschappelijke omwenteling, door taal te leren geven aan onze seksuele verlangens. BDSM’ers checken voortdurend hoe iets ervaren wordt, of het nog wel leuk is of niet; zetten een spel stop als het niet kloppend blijkt met wat vooraf afgesproken werd; schrijven spelverslagen nadien. Garcia stelt dat seks zou moeten gaan over beleefdheid en respect. En die maken dat seks veel leuker en bevredigender kan worden. Jezelf geven en die generositeit terugkrijgen zou het ultieme doel moeten zijn!
Garcia concludeert dat vooral heteroseksuele mannen (die vaak meer macht hebben dan hun vrouwelijke partners) hierin een grote verantwoordelijkheid dragen. Zij kunnen een sfeer scheppen waarin vrouwen kunnen onderzoeken wat ze willen en hoe ze die wil kunnen uiten. Ze stelt dat: “With great power comes great responsibility!”
Tot daar Garcia’s mening.
Stichting Info BDSM is van mening dat de visie van Garcia behoorlijk ingekleurd werd door hoe Franse mannen naar seks, vrouwen en consent kijken. Deze paternalistische visie herkennen we minder in Nederland en België. Wij zijn van mening dat het een zaak is van beiden, in eender welke combinatie van geslacht en/of gender. Iedereen heeft daarin een eigen verantwoordelijkheid te dragen. En of je nu preuts of slet genoemd wordt, blijf vooral jezelf!
Team Stichting Info BDSM
Trefwoorden: invulling van consent – filosofen en BDSM – #MeToo