november 2013

Nu de grootste hype rondom de 50 tinten-trilogie wat weg is, een moment om er eens terug naar te blikken. Hoewel de film eraan komt, zijn de reeds eerder gevoerde discussies vele malen belangrijker. Na de lancering van de film zal die discussie zich zeer waarschijnlijk verleggen naar onderwerpen die betrekking hebben op het feit of de film de lading van de boeken wel of niet dekte, of Ana of Christian toch niet beter door acteur A of actrice B zouden vertolkt geweest zijn en of het de grootste kaskraker ooit wordt.  De essentiële discussie zal dan al lang weer op het achterplan verdwenen zijn, vrees ik. En dan heb ik het niet over hoe goed of slecht de boeken geschreven zijn, want die discussie is niet eens interessant, laat staan relevant.

Mijn persoonlijke hamvraag blijft: Is de trilogie van E.L. James nu een vloek of een zegen?

Ik heb er geen eenduidig antwoord op: ja en nee dus.

Ik denk “ja” omdat BDSM er veel meer bespreekbaar door geworden is. Miljoenen vrouwen hebben de boeken gelezen en er ook over gepraat … met andere vrouwen, en vaak ook met – hun al dan niet – mannelijke partners. Blijkt dat vrouwen er toch wat andere behoeftes op na houden dan wat er algemeen aangenomen werd of zoals we in onze moderne opvoeding meekregen.

Ik denk “nee” omdat de schatrijke Christian een getroubleerd verleden had en dat bevestigde nog maar eens de vooroordeelstempel  dat BDSM’ers beslist een traumatische jeugd gehad of een of andere psychopathologische afwijking hebben. Een vooraanname die dankzij recentelijk wetenschappelijk onderzoek behoorlijk ontkracht werd. Maar ja, wie leest wetenschappelijke studies en rapporten?

Ik denk “ja” als stellen er hun relatie nieuw leven hebben door kunnen inblazen of er via BDSM nieuwe stellen ontstaan zijn.

Maar ik denk ook “nee” als de dankzij-de-trilogie-ontdekte-behoefte geleid heeft tot de vaststelling dat bestaande stellen het plots niet meer met elkaar konden vinden. Voor een aantal een erg traumatische ervaring, voor anderen een handig alibi om vreemd te gaan of het trouwboekje aan de wilgen te hangen.

Ik denk “nee” als ik lees welke ondoordachte BDSM-experimenten geleid hebben tot relatiebreuken, echte breuken en veel behoorlijk gekneusde ego’s. Ik huiver een beetje bij de gedachte dat mannen of vrouwen “door de hype verlicht” zich onvoorbereid en ongeïnformeerd plots gaan bezighouden met bondage, brandende kaarsen, “elektro-speeltjes” of met zwepen gaan slaan.

De hulpdiensten van een aantal Westerse landen hebben een ongeziene stroom van noodoproepen ontvangen om mensen uit handboeien te bevrijden of bepaalde genitaliën uit bepaalde apparaten of andere precaire toestanden te redden. Ziekenhuizen en gezondheidswerkers kregen massa’s brand- en snijwonden, kneuzingen, breuken en blauwe plekken te verwerken, soms zo ernstig dat er gedacht werd aan mishandeling of verkrachting. Psychiaters, psychologen, seksuologen en therapeuten kregen plots mensen over de vloer die durfden toe te geven sadistisch of masochistisch ingesteld te zijn en doken na een sessie meteen in hun stoffige bibliotheek op zoek naar informatieve lectuur.

Ik huiver nog meer als mensen denken dat Dominantie (in BDSM-context) vertaald moet worden in gewelddadig of tiranniek gedrag. Dat jonge subs naïef en ondoorleefd “zich in de scene gooien” en alles geïmponeerd en kritiekloos slikken omdat iemand hen voorhoudt dat het zo hoort.

Dat alles heeft BDSM goed én kwaad gedaan.

Moeten we mevrouw E.L. James en haar lichtjes uit de hand gelopen geile schrijfsels nu een standbeeld schenken of verguizen?

Boeken die een hype veroorzaken: het is van alle tijden. Ze wakkeren iets aan en worden daarna vaak weer vergeten. Slechts een handvol boeken ontsnappen aan deze tijdelijke aandacht: de bijbel, de koran, de thora, om er maar enkele te noemen.

Dat de trilogie van mevrouw James wat aangewakkerd heeft valt moeilijk te ontkennen. Ze verdient dan ook  – volgens mijn bescheiden mening – voor de toekomst zeker in het rijtje waar von Krafft-Ebing, Sacher-Masoch en Freud aan de wetenschappelijke zijde horen, en naast de Sade en Réage aan de literaire zijde toegevoegd te worden. Volgens mij hebben de “50 tinten” een gigantische impact gehad op het praten over de (seksuele) rolpatronen van mannen en vrouwen, van hoe we naar seks kijken, denken en voelen en hoe stereotypen ontstaan en weer verdwijnen.

Mevrouw James heeft iets onbespreekbaar zoals BDSM bespreekbaarder gemaakt. Dat is haar grootste verdienste! Wat we ermee doen, hoe we ermee omgaan en hoe het ons denken, voelen en gedrag zal beïnvloeden is de verantwoordelijkheid van elk van ons. Of het een vloek of zegening wordt dat hebben we immers in belangrijke mate zelf in de hand. Ik hoop dat we er iets goeds mee doen…

Sebastianus

Trefwoorden: trilogie Fifty Shades – E.L. James – discussie – goed of kwaad